July 27, 2024
Vilom Shabd

Vilom Shabd in Hindi [pdf]

किसी शब्द का विपरीत (उल्टा) अर्थ बताने वाले शब्द को विलोम शब्द कहते हैं। जो शब्द अर्थ की दृष्टि से परस्पर विपरीत होते हैं, उन्हें विपरीतार्थी/विपरीतार्थक या विलोम शब्द कहते हैं।

विलोम शब्द के समय ध्यान रखना चाहिए कि तत्सम शब्दों का विलोम तत्सम और तद्भव शब्दों का विलोम तद्भव ही होता है तथा एकवचन शब्द का विलोम भी एकवचन ही होगा, बहुवचन नहीं।

नीचे तालिका व pdf file में 500 विलोम शब्द है जिसका download लिंक नीचे में है।

  • एक – अनेक
  • एकल – बहुल
  • एकता – अनेकता
  • एकत्र – विकीर्ण
  • एकपक्षीय – बहुपक्षीय
  • एकाधिकार – सर्वाधिकार
  • एकाग्रचित – अन्यमनस्क
  • एड़ी – चोटी
  • ऐश्वर्य – अनैश्वर्य
  • औचित्य – अनौचित्य
  • औपचारिक – अनौपचारिक
  • औरस – दत्तक
  • ओजस्वी – निस्तेज
  • कल – आज
  • क्रम – व्यतिक्रम
  • कटु – मधुर
  • कृष्ण – शुक्ल
  • कृत्रिम – प्राकृत
  • कृतज्ञ – कृतघ्न
  • कठोर – कोमल
  • कर्कश – सुशील
  • कर्मण्य – अकर्मण्य
  • कठिन – सरल
  • कनिष्ठ – ज्येष्ठ
  • कीर्ति – अपकीर्ति
  • कपूत – सपूत
  • कायर – साहसी
  • कार्य – अकार्य
  • कोमल – कठोर
  • कदाचार – सदाचार
  • कुमारी – विवाहिता
  • कुटिल – सरल
  • कुशल – अकुशल
  • कलयुग – सतयुग
  • कलंक – निष्कलंक
  • कल्पना – यथार्थ
  • कलुष – निष्कलुष
  • खण्डन – मण्डन
  • खरा – खोटा
  • खास – आम
  • खर्च – आमदनी
  • खुला – बंद
  • खेद– प्रसन्नता
  • खगोल – भूगोल
  • गणतंत्र – राजतंत्र
  • गृहीत – त्यक्त
  • गम्भीर – वाचाल
  • गमन – आगमन
  • गरिमा – लघिमा
  • गहरा – उथला
Vilom Shabd

गहन	- विरल

गीला - सूखा

गरल - सुधा

गोचर - अगोचर

गुण - अवगुण/दोष

गुप्त - प्रकट

गगन - पृथ्वी

ग्रहण - त्याग

ग्राह्य - त्याज्य

ग्रस्त - मुक्त

घटना - बढ़ना

घरेलू - बाहरी

घात - प्रतिघात

घोषित - अघोषित

घाटा - लाभ

घना - विरल

घृणा - प्रेम

चल - अचल

चंचल - स्थिर

चर्चित - अचर्चित

चोटी - एड़ी

चतुर - मूढ़

चेतन - अचेतन

चिंतित - निश्चिंत

चिकना - खुरदरा

चिरंतन - नश्वर

चिरायु - अल्पायु

जय - पराजय

ज्योति - तम

जंगम - स्थावर

जटिल - सरल

जीवित - मृत

जीवन - मरण

जीत - हार

जालिम - रहमदिल

जागृत - सुप्त

जागरण - निद्रा

जाग्रत - सुषुप्त

जड़ - चेतन

ज्वार - भाटा

जन्म - मृत्यु

जल - थल

जल - स्थल

तरूण - वृद्ध

त्याज्य - ग्राह्य

तृप्त - अतृप्त

तीव्र - मंद

तामसिक - सात्विक

ताप - शीत

तारीफ - शिकायत

तट - मझधार

झोपड़ी - महल

झूठ - सच

ठंडा - गर्म

ठहरना - जाना

ठीक - गलत

ठोस - तरल

थोक - फुटकर/परचून

थोड़ा - बहुत

थलचर - जलचर

निर्धन - धनी

नियमित - अनियमित

निंदा - स्तुति

निकट - दूर

निर्माण - ध्वंस

निर्मल - मलिन

निर्भीक - भयभीत

निरक्षर - साक्षर

निरर्थक - सार्थक

निराकार - साकार

निरामिश - सामिष

निराशा - आशा

निडर - कायर

निश्चल - चंचल

नित्य - अनित्य

निर्जीव - सजीव

निन्दा - स्तुति

निर्गुण - सगुण

नया - पुराना

न्याय - अन्याय

न्यून - अधिक

नकारात्मक - सकारात्मक

नीरस - सरस

नर - नारी

नरक - स्वर्ग

नास्तिष्क - आस्तिक

नागरिक - ग्रामीण

नवीन - प्राचीन

नेकी - बदी

नैतिक - अनैतिक

नूतन - पुरातन

नगर     - ग्राम

इसे भी पढ़े

2 thoughts on “Vilom Shabd in Hindi [pdf]

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *